کد مطلب:24224 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:33

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

آيا رسول اكرم و امامان عليهم السلام احكام شرعي را با اجتهاد بدست مي آوردند ؟

ايـن سـوال مربوط به علم كلام است و در فصل نبوت و امامت در نحوه علوم پيامبر وامامان بطور مبسوط بحث شده است كه بطور اختصار در اينجا درج مي گردد . دانشمندان شيعه مطلقا پيامبر و ائمه را در بيان احكام مجتهد نمي دانند و معتقدندكه آنها هرگز احكام الهي را از راه اجتهاد به دست نمي آورند و مقام آنها در بيان احكام بالاتر از مقام اجتهاد است . قرآن در سوره و النجم مدرك گفتار پيامبر را وحي الهي معرفي مي كند كه به وسيله فرشته اي به او القا مي شود . (1) كـسـي كـه با دستگاه وحي آشنا باشد و حقايق و واقعيات را از طريق وحي بدون كم و زياد به دست آورد , هرگز احتياج به اجتهادو استخراج احكام از اصول نخواهد داشت . عـين اين سخن درباره جانشينان معصوم او صدق مي كند ; آنان اگر چه طرف وحي نبودند , ولي عـلـوم آنها بطور غيبي به آنها رسيده تا آنچه را پيامبر اكرم بر اثرنبودن مقتضيات و يا وجود موانع موفق به گفتن آنها نگرديده است , تدريجا بيان كنند . اين موهبت درباره آنها به اندازه اي است كه ميان آنها و احكام الهي پرده اي نيست و آنچه بشر تا روز رستاخيز از نظر احكام بدان نيازمند است , خداوند با عنايات مخصوص خود به آنها تعليم فرموده و آنها را از طرق و راههاي ديگر بي نياز ساخته است . (2)روي ايـن اسـاس , هـرگـز اجتهاد در احكام براي آنها مفهوم ندارد , زيرا اجتهاد دراحكام كار كـسـانـي است كه بدون رنج و تحمل و مشقت و اعمال قواعد اصولي و فقهي ,دسترسي به احكام نـداشته باشند و چه بسا پس از تحمل رنج نيز دسترسي پيدا نكنند واما پيامبري كه از طريق وحي احكام را مي گيرد و تمام نيازمنديهاي بشر از نظراحكام و معارف از مجراي صحيح و بدون اشتباه در اختيار او گذارده مي شود , هرگزچنين شخصي نيازي به اجتهاد و رد فرع بر اصل و استخراج جزئيات از كليات نخواهدداشت . هـمـچـنـين , جانشينان پيامبر حلال و حرام الهي و احكام خداوندي را بدون استثنامي دانستند و كـسـانـي كـه واقـعيات احكام با تمام خصوصيات در نظر آنها روشن باشد ,ديگر نيازي به اجتهاد نخواهند داشت . روشنتر بگوييم : اجتهاد ملازم است با عدم اطلاع قطعي از احكام واقعي و افرادي كه از احكام الهي به طريق وحي و يا وراثت از پيامبر اطلاع قطعي دارند , هرگزاحتياجي به اجتهاد نخواهند داشت . ولـي دانـشمندان اهل تسنن , خلفا را در بسياري از احكام مجتهد مي دانند و دركتابهاي عقايد و مـذاهـب اقـوال آنـها بطور مبسوط گفته شده است و شايد علت اين كه آنان اين نظر را انتخاب كرده اند اين است كه آنها اشتباهاتي از خلفا نقل كرده اند و يگانه توجيهي كه به نظرشان رسيده اين اسـت كـه آنان را مانند فقهامجتهد بدانند كه گاهي در بيان احكام اشتباه مي كنند , علت اشتباه خلفا در بيان احكام به نظر آنها همين اجتهادشان بوده و براي محكم كردن اين نظريه , بعضي دايره بحث را گسترش داده و علم پيامبر را نيز مورد بحث قرار داده اند و گفته اندكه پيامبر نيز در آن مـواردي كـه نـص الـهـي در كار نبوده اجتهاد مي كرده است اين اجمال مطلب است و توضيح و تفصيل جريان را در بحثهاي عقايد و مذاهب بخوانيد .

---

پاسخ به پرسشهاي مذهبي
مكارم شيرازي - ناصر و جعفر سبحاني 1 - ان هـو الا وحـي يـوحـي * عـلـمه شديد القوي - ( سوره النجم , آيات 4 و 5 )2 - خوانندگان گرامي مي توانند براي مزيد اطلاع به اصول كافي , صفحه 110 , طبع سابق مراجعه فرمايند .